Thị trường Chứng Khoán Phái Sinh đang được các nhà đầu tư quan tâm trong thời gian gần đây. Với nhiều ưu thế so với thị trường cơ sở, Chứng khoán phái sinh hứa hẹn bùng nổ trong tương lai với các sản phẩm phong phú hơn. Mời bạn đọc bắt đầu tìm hiểu về Chứng Khoán phái sinh qua bài viết dưới đây.
Chứng khoán phái sinh là gì?
Chứng khoán phái sinh là một công cụ tài chính (là các hợp đồng mua bán dựa trên tài sản nào đó). Giá trị của CKPS phụ thuộc vào giá trị của loại tài sản cơ sở.
Có 4 loại Chứng khoán phái sinh chính:
- Hợp đồng Kỳ hạn: Là thỏa thuận pháp lý của A mua 1 tấn gạo của B giá 15k/kg sau 2 tháng.
- Hợp đồng Tương lai: Là hợp đồng kỳ hạn được chuẩn hóa, niêm yết và giao dịch tại trị trường tập trung.
- Hợp đồng Quyền chọn: một bên có quyền yêu cầu và bên kia có nghĩa vụ phải mua/bán một lượng tài sản cơ sở theo giá đã xác định trước tại hợp đồng trong một khoảng thời gian hoặc một thời điểm nhất định.
- Hợp đồng hoán đổi: Chưa triển khai tại VN
Trong 4 loại CKPS trên, tại thị trường Đầu tư chứng khoán Việt Nam, Hợp đồng tương lai là loại CKPS đầu tiên được triển khai với 2 loại:
- Hợp đồng tương lai trên chỉ số cổ phiếu (VN30 và HNX30)
- Hợp đồng tương lai trên trái phiếu chính phủ.
Ký quỹ là gì?
Để có thể tham gia giao dịch hợp đồng tương lai, Nhà đầu tư cần tìm hiểu về Ký Quỹ.
Ký quỹ đóng vai trò như một khoản đặt cọc để đảm bảo việc thực hiện nghĩa vụ của hai bên khi tham gia hợp đồng.
Tỉ lệ ký quỹ ban đầu do Trung tâm lưu ký quy định sẽ nêu rõ nhà đầu tư phải ký quỹ bao nhiêu phầm trăm giá trị hợp đồng trước khi tham gia giao dịch CKPS.
Nhà đầu tư không có đủ số tiền ký quỹ như yêu cầu có thể bị gọi ký quỹ, và phải nộp đầy đủ ký quỹ để có thể tiếp tục nắm giữ vị thế đối với Hợp đồng tương lai.
Thị trường chứng khoán phái sinh là gì?
Về cơ bản thị trường chứng khoán phái sinh giống trị trường cổ phiếu. Nhà đầu tư có sự trải nghiệm ở một số tính năng khác như bán khống, giao dịch T+ 0, chốt lãi/lỗ ngay trong ngày.
Đòn bẩy thị trường: nhà đầu tư chỉ cần ký quỹ một phần tài sản nhưng được giao dịch với giá trị gấp 7-10 lần giá trị ký quỹ.
CKPS giao dịch trên thị trường tập trung như HNX và HOSE, Trung tâm lưu ký chứng khoán là người đóng vai trò ở giữa, nên nhà đầu tư hạn chế được rủi ro đối tác.
Cách tham gia giao dịch chứng khoán phái sinh
- Bước 1: Mở tài khoản trên sàn và ký quỹ ban đầu
- Bước 2: Đặt lệnh, xác nhận lệnh
- Bước 3: Kết quả giao dịch và giá thanh toán chuyển tới trung tâm lưu ký chứng khoán VN. Tại đây được hạch toán theo giá hàng ngày.
- Bước 4: Bổ sung ký quỹ, nộp lỗ, rút lãi…tới Trung tâm lưu ký trên.
Ví dụ chứng khoán phái sinh với hợp đồng tương lai X:
- Hệ số nhân: 100.000 đồng/1 chỉ số
- Mức ký quỹ: 15%
- Ngày đáo hạn: 30/9/2021
- Vị thế mua: 1.000 điểm/ vị thế
- Giá trị một hợp đồng: 1.000 điểm * 100.000đ = 100 triệu đồng
- Số tiền ký quỹ ban đầu: 100* 15% = 15 triệu đồng
- Giá hợp đồng tăng từ 1.000 lên 1.010 điểm,
- Nhà đầu tư lãi: (1010-1000)*100.000/ điểm số = 1tr đồng
- Tỷ suất lợi nhuận của nhà đầu tư: 1/15 = 7%
- Giá trị ký quỹ tăng lên: 15+1 = 16 tr đồng
So sánh Chứng Khoán Phái Sinh (Hợp đồng tương lai) và Chứng Khoán Cơ Sở
| So sánh | Chứng khoán phái sinh | Chứng khoán cơ sở (cổ phiếu, trái phiếu) |
| Thị trường giao dịch | Thị trường phái sinh | Thị trường giao liên tục, NĐT không được phép thay đổi hay lựa chọn. |
| Số lượng phát hành/ niêm yết | Không giới hạn số lượng phát hành, niêm yết thoải mái, tự do. | Được kiểm soát chặt chẽ số lượng và phụ thuộc vào tổ chức phát hành, khống chế thị trường giao dịch. |
| Bán khống chứng khoán | Tham gia vị thế bán mà không cần có tài sản cơ sở | Bị cấm hoặc hạn chế ở một số thị trường |
| Số tiền cần để giao dịch | Bằng một phần giá trị chứng khoán phái sinh | Bằng tổng giá trị chứng khoán |
| Thời điểm thanh toán/ chuyển khoản chứng khoán | Một thời điểm xác định trong tương lai | Ngay sau khi giao dịch |
Chứng khoán phái sinh tiếng anh là gì?
Chứng khoán phái sinh trong tiếng anh là Derivatives. Với Derivatives, bạn đọc giỏi tiếng anh có thể tìm hiểu về thị trường chứng khoán Hợp đồng tương lai với các tư liệu từ nước ngoài. Các sàn giao dịch và thị trường trên thế giới là nơi học hỏi được rất nhiều kinh nghiệm, đồng thời sự đi trước về tuổi đời của chứng khoán thế giới phần nào cho thấy xu hướng trong tương lai của chứng khoán phái sinh tại Việt Nam.
Nắm được những kiến thức CKPS tiếng anh trên thế giới là lợi thế cho nhà đầu tư đi đầu ở Việt Nam.
Ví dụ về chứng khoán phái sinh
Trên sàn HNX:
Sở giao dịch xây dựng sản phẩm -> được cấp phép bởi cơ quan có thẩm quyền -> sở giao dịch niêm yết sản phẩm (hợp đồng tương lai A).
- Ngày phát hành T: HĐTL A với kỳ hạn n được phát hành.
- Niêm yết: HĐTL A được niêm yết và hủy niêm yết khi hợp đồng A đáo hạn.
- Giao dịch: Nhà đầu tư có thể mua/bán HĐTL A qua Sở GDCK hoặc mở/đóng vị thế bất kỳ thời điểm nào với HĐ A.
- Đáo hạn HĐTL A: Ngày T+n -> Tất toán các vị thế và thanh toán phần chênh lệch
Từ ví dụ trên cho thấy giao dịch T+0 là nhà đầu tư có thể mở/đóng vị thế giao dịch của HĐTL A ở trên trong ngày. Tức là có thể mua HĐTL A lúc 10h sáng và bán HĐTL A lúc 14h chiều cùng ngày.
Lời kết
Giao dịch Hợp Đồng Tương Lai ở Việt Nam còn là khái niệm khá mới, việc giao dịch các hợp đồng tương lai có một số ưu thế hơn so với cổ phiếu. Tuy nhiên nhà đầu tư cần nắm vững kiến thức để có thể tối ưu lợi nhuận của mình.